Produkcja pszenicy orkiszowej metodami ekologicznymi

Orkisz jest starożytną odmianą pszenicy zapomnianą na wiele dziesięcioleci. Uprawiano go powszechnie od epoki brązu i był bardzo popularny w Europie do czasów średniowiecznych. Orkisz uprawiany był do XX wieku, od tego czasu zaczął być stopniowo wypierany przez pszenicę zwyczajną, która była łatwiejsza w uprawie i dawała większe plony. Obecnie uprawa pszenicy orkiszowej wraca do łask. Uchodzi za dużo zdrowsze ziarno niż pszenica zwyczajna.

Orkisz jest zbożem, które nie został poddane modyfikacjom genetycznym i to pozwoliło mu przetrwać w niezmienionej formie. Nie wymaga stosowania nawozów sztucznych, dlatego bardzo dobrze nadaje się do uprawy ekologicznej.

Uprawa pszenicy orkiszowej powinna odbywać się na glebach próchnicznych, zasobnych w składniki pokarmowe, o odczynie zbliżonym do obojętnego, odchwaszczonych, będących w dobrej kulturze. Najlepiej uprawiać orkisz na glebach klas: II, III i ewentualnie IV, upraw możliwa jest nawet na glebach klasy V.

Orkisz występuje w dwóch formach - ozimej i jarej. Obecnie w uprawie dominują odmiany ozime. Forma ozima orkiszu doskonale rośnie w warunkach klimatu polskiego i lepiej wytrzymuje warunki klimatyczne niż pszenica zwyczajna. Charakteryzuje się też mniejszymi wymaganiami cieplnymi w ciągu całego okresu wegetacji. Rośliny rozwijają się w temperaturze niższej niż pszenica, ale ich przyrosty są powolne. Warunki pogodowe nie mają większego wpływu na plon.

Przedplon zależy od żyzności gleby. Na glebach klasy najlepszej jak I,II i III, odpowiednimi przedplonami będą warzywa, ziemniak, burak cukrowy i pastewny oraz rośliny strączkowe na ziarno. Natomiast na glebach słabszych jak IV klasa, dobrze jest uprawiać orkisz po przedplonach o dużej sile nawozowej czyli po roślinach motylkowych. Na glebach słabych i po słabszych przedplonach należy stosować obornik bezpośrednio pod orkę siewną.

Siew orkiszu zalecany jest od 5 do 20 października. Można go wysiewać również nieco później. Zasiew jest mniej narażony na zachwaszczenia. Materiałem siewnym są kłoski i dlatego orkisz należy wysiewać na znaczną głębokość - od 3 do 6 cm, aby kłoski znalazły wystarczającą ilość wilgoci do skiełkowania. Siew najlepiej wykonać siewnikiem przystosowanym do siewu ziarna w kłoskach, który powinien być wyposażony w leje, aby kłoski się nie zapychały. Zalecana jest różna gęstość siewu, począwszy od 160-200 kłosków/mkw., aż do 250. W gospodarstwach ekologicznych warto jednak stosować siewy zagęszczone z uwagi na ograniczanie rozwoju chwastów. Najczęstszym zabiegiem pielęgnacyjnym jest bronowanie na wiosnę - dwukrotnie na krzyż. Niszczy ono siewki chwastów oraz wzmaga krzewienie orkiszu.

Ziarno orkiszu ma duże właściwości zdrowotne, wzmacnia odporność, usuwa toksyny, ma dobry wpływ na krew, pomaga przy zmęczeniu i spadku energii. Ponadto obniża poziom cholesterolu, zapobiega kamicy żółciowej, zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę, wzmacnia narządy zmysłów, spowalnia procesy starzenia się organizmu. Pomaga przy problemach z sercem i układem krążenia oraz wzmożonej podatności na infekcje, w chorobach wątroby i nerek. Można go spożywać w formie ziarna, mąki, płatków, kaszy, makaronów czy kawy. Z orkiszu można przyrządzić chleb, oraz pozostałe wypieki, ponieważ są bardzo dobre w smaku i zdrowe. Wszelkie produkty orkiszowe sprzyjają dobremu trawieniu i utrzymują w zdrowiu żołądek i jelita.

Na terenie powiatu staszowskiego ekologiczną pszenicę orkiszową uprawiają państwo Bogdan i Elżbieta Chara z Jasienia (gm. Staszów), jak również państwo Konrad i Maria Lipińscy z Małej Wsi (gm. Bogoria).

Magdalena Walasek

Pszenica orkiszowa jara

Pszenica orkiszowa ozima

Bogdan i Elżbieta Chara na polu z pszenicą orkiszową ozimą